IP Telefon Santrali Nedir?
VoIP / IP telefon santralleri ve tümleşik iletişim sistemleri son yıllarda oldukça popüler hale geldi ve mevcut sistemi güncellerken ya da veya yeni bir telefon sistemi kurarken artık bir numaralı tercih oldu. IP telefon santralleri mevcut ağ altyapısını kullanarak, kurumların dünyanın herhangi bir yerinden en az maliyetle (veya hiçbir ücret ödemeden) iletişim kurmasına ve işbirliği yapmasına yardımcı olan gelişmiş iletişim hizmetleri sunmasına olanak verdi.Bu yazımda IP telefon sistemlerinin temelleri, IP telefon santrallerinin nasıl çalıştığı, kritik VoIP bileşenlerinin neler olduğu, santrallerin dış dünyaya nasıl bağlanabilecekleri ve kurumların maliyetlerden tasarruf etmek için IP telefon / tümleşik iletişim sistemlerini nasıl kullanabilecekleri açıklamaya çalışacağım. Ayrıca, (bence) en iyi ücretsiz VoIP / IP telefon çözümlerine bir göz atıp, küçük-orta ölçekte herhangi bir kurum için neden uygun olduklarını açıklamaya çalışacağım.
IP Telefon – Telefon Sistemlerinin Evrimi
Geleneksel telefon sistemleri Internetin yayılması ile artık eski kalmaya başladı. Kurumlar yavaş ama emin adımlarla, geleneksel sistemleri aşama aşama devre dışı bırakarak IP alternatifleriyle değiştiriyor. Ülkemizde bu durum dünyaya göre biraz geriden gelse de dönüşüm kaçınılmaz oluyor.
Geleneksel bir telefon sistemi, kurumun analog ve dijital telefonlarının telefon servis sağlayıcıdan alınan PSTN hatlarının bağlandığı bir dağıtım kutusundan ibarettir. Burada tüm mülkiyet kurumdadır, ancak kurulum ve işletme giderleri pahalıdır ve çoğu zaman bakım, onarım ve değişiklik yapmak için uzman bir kişinin ya da ekibin istihdamını gerektirir.
İç ve Dış Hat Bağlantıları ile Geleneksel Bir Telefon Santralı
Bu yapıda ek dahili abone sayısını arttırmak genellikle santrale eklenen ek donanım kartlarına ve yeni telefonları besleyebilmek için daha fazla telefon kablosuna ihtiyaç olması anlamına gelecektir. Santral maksimum iç abone ya da dış hat kapasitesine ulaştığında donanımsal olarak daha büyük bir santrale geçmesi gerekecek ve bu da ek maliyetler doğuracaktır.
IP telefon sistemleri ya da tümleşik iletişim çözümleri 2000 li yılların başında telefon pazarına girmeye başladıklarından bu yana geleneksel yapılardan farklı olarak abonelere ek özellikler sunmaya başladı. Bunları kabaca şöyle özetleyebiliriz:
- Mevcut ağ altyapısı ile entegrasyon
- Düşük yükseltme maliyetleri
- Analog telefonlar, fakslar vb. gibi mevcut ekipmanların kullanılması.
- Fiziksel telefon cihazlarının yerini alan ve daha çok özellik sunabilen donanımsal/ yazılımsal telefonlar
- Ayrı bir telefon santraline ihtiyaç duymadan uzak ofislere telefon servisi sunma
- Mobil kullanıcıların dahili numaralarına VPN veya diğer güvenli araçlar aracılığıyla erişmelerine izin verme
- Daha kolay web tabanlı yönetim arayüzleri sunma
- Yedeklilik düzeyini artıran ve yedekleme maliyetlerini önemli ölçüde azaltan sanallaştırıma desteği
- SIP gibi standart iletişim protokolleri aracılığıyla marka bağımsız yazılım ve donanım cihazları desteği
- Daha ucuz arama ücretleri için internet üzerinden alternatif telefon servis sağlayıcıları kullanma imkanı
Bu özellikleri sağlayabilen IP telefon çözümleri üretkenliği artırıp marka bağımlılığından uzaklaştırırken, telekomünikasyon maliyetlerini düşürmek isteyen kurumlar için giderek daha popüler bir alternatif haline geldi.
Kurumlar Niçin IP Telefon Çözümlerine Yöneliyor?
Geçtiğimiz yıl Avrupa’da yapılan anketlere göre kurumların % 93’i IP telefon çözümleri kullanmakta. Bugün, IP telefon çözümlerinin büyük avantajları olduğu açıktır. IP telefon sistemleri, kurumlara daha fazla esneklik, düşük işletme maliyetleri ve mükemmel özellikleri daha düşük maliyet ile sunar. Siemens, Panasonic, Alcatel gibi pazar lideri geleneksel telefon santral üreticileri bile yeni trende adapte olmaya çalıştılar ve IP telefon destekli “hibrit” çözümler üretmek zorunda kaldılar, ama malesef bunlar tam bir IP telefon çözümleri ile karşılaştırıldığında bunlar sınırlı çözümler oldular.
Bir IP telefon santrali mevcut LAN ağını kullanır, bu da daha kolay kurulum ve kablolamadan tasarruf anlamına gelir. Ağ yöneticileri, basit bir kullanıcı arabirimiyle geldiği için bir IP telefon sistemini kolayca yapılandırabilir ve yönetebilirler. Bazı durumlarda, yöneticiler dışında kullanıcılar da kendi tercihlerini ve ayarlarını yapılandırabilirler.
Buna ek olarak kurumlar telefon faturalarını azaltmak için SIP Trunk kullanabilirler. Bu durumda iletişim IP santral üzerinden bir SIP trunk ile doğrudan (veya duruma göre bir ses geçidi kullanılarak) telefon servis sağlayıcısına yönlendirilir. Servis sağlayıcı bu hizmeti doğrudan bir dedike hat ile sağlayabilir ya da kurum İnternet üzerinden bir servis sağlayıcının SIP sunucusuna bağlanarak gerçekleştirebilir. Genellikle bu iş uygun bant genişliği ve düşük gecikmeyi sağlamak adına dedike bir IP devre aracılığıyla (ör. Metro Ethernet) sağlanır.
SIP trunk hizmeti ile servis sağlayıcıları genellikle PSTN veya ISDN devreleri gibi geleneksel yöntemlere göre oldukça düşük fiyatlar sunarlar. Aynı zamanda SIP trunk üzerinden hat arttırımı çok daha kolay yapılabilmektedir.
IP telefon sistemleri kullanıcıları daha mobil hale getirebilir. Yazılımsal telefon uygulamaları kullanıcıların her hangi bir yerden akıllı telefonlarından veya bilgisayarlarından arama yapabilmesine izin verir. Bu da kişinin dahili numarasını bulunduğu yerden bağımsız olarak kullanabilmesi anlamına gelir.
IP telefon sistemleri IP tabanlı bir çözüm olarak kullanıcıların kablolu altyapıda değişiklik yapmadan masalar veya ofisler arasında kolayca yer değiştirebilmeleri anlamına gelir. Kullanıcı yeni yerine gittiğinde IP telefonu bir DHCP sunucusunun yardımıyla kullanıcının dahili numarası ve ayarları ile otomatik olarak yeniden yapılandırır ve IP santrale hızlıca bağlanır.
Bir başka büyük avantaj iletişimin birleşimidir. Masa telefonu, cep telefonu, e-posta, sesli posta ve daha fazla iletişim aracı IP telefon sistemleri ile entegre edilerek tek bir sisteme dönüştürebilir ve kullanıcılara tek bir yer üzerinden erişim sağlanabilir.
Modern IP Telefon Sistemlerinin Ana Bileşenleri
Bir tümleşik iletişim sistemi bir dizi önemli bileşenden oluşur. Öncelikli olarak, IP santral yazılımını çalıştıran bir sunucu ile başlayalım. Bu sunucu, tüm iletişim uç cihazlarını, çağrı yönlendirme, ses ağ geçitleri ve daha fazlasını yöneten bir kontrol sunucusudur. Bu sunucuya genel olarak çağrı yöneticisi de denmektedir.
IP santral yazılımı bir sunucuya yüklenir ve gerekli ağ yapılandırması yapılarak ağa dahil edilir. Üreticiye bağlı olarak, IP santral bir yönlendirici, (ör. Cisco Call Manager Express) gibi bir ağ cihazında çalışabilen veya bir sunucunun işletim sisteminin üstüne yüklenebilen bir yazılım uygulaması da (ör. Karel IPG, Asterisk, 3CX PBX)olabilir. Bazı üreticilerin yazılımları ise kendi işletim sistemleri ile birlikte gelebilir (ör Cisco Unified Communications Manager, Avaya Aura). Santral yazılımlarının hemen hemen hepsi artık sanallaştırma ortamlarını desteklemektedir. Bu da yedeklilik ve esneklik sağlayarak hizmet sürekliliğini önemli bir ölçüde iyileştiriyor.
IP Telefon Santrali ve VoIP Ağ Bileşenleri
Ses ağ geçitleri (voice gateway veya analog telefon adaptörü – ATA olarak da geçer), analog telefon, faks vb. analog cihazların VoIP ağına bağlanmalarını sağlayan bir arayüz görevi görürler. Ses ağ geçidi bu aygıtlara atanan dahili numaralar ile yapılandırılır ve genelde SIP protokolü üzerinden (H.323, MGCP ve SCCP protokolü kullanan cihazlar da vardır) analog telefonlar adına IP santrale kayıt olur. Bir analog cihaza atanmış bir dahili numarası çağrıldığında, IP santral, sinyali, ses ağ geçidine gönderir ve ağ geçidi analog cihaza gerekli zil sinyalini üreterek telefonun çalmasını sağlar. Telefon açılıp çağrı alındığı anda, ses ağ geçidi, analog cihaz ve VoIP ağı arasında “yönlendirici” görevi görerek çağrıyı bağlayacaktır. ATA terimi ise genellikle bir çift analog cihazı VoIP ağına bağlayan bir ses ağ geçidini tanımlamak için kullanılan bir terimdir.
VoIP ağ geçitleri (VoIP Gateway), bir ISDN (BRI veya PRI) veya PSTN arabirimi yoluyla bir IP santrallerin telefon servis sağlayıcısına bağlanması için kullanılır. PSTN üzernden gelen ve PSTN’e doğru giden çağrılar, bu VoIP ağ geçidinden geçecektir.IP telefonlar, telefon görüşmeleri yapmak için kullanılan fiziksel cihazlardır. Üretici ve modele bağlı olarak, bunlar, renkli, dokunmatik ekranlı, çoklu hat destekli, hızlı arama, video konferans gibi gelişmiş işlevlere sahip cihazlar olabilir. Bu alandaki popüler üreticiler Cisco, GrandStream, Avaya, Yealink, Fanvil gibi markalardır. Hemen hemen tüm IP telefonları SIP protokolünü kullanarak iletişim kurarlar, fakat bazı üreticiler telefonlarında kendi geliştirdikleri protokolleri kullanabilir (ör. SCCP, IPKTS).
Çeşitli IP Telefon Modelleri
IP telefonlara ek olarak yazılım tabanlı telefonlar (softphone) da kullanılabilir. Bu uygulamalar bir masaüstü bilgisayar veya akıllı telefon üzerinde çalışır ve bir IP telefona benzer tüm hizmetleri ve daha fazlasını sunabilir. Kullanıcılar ayrıca gerekirse bir kulaklık-mikrofon seti (Bluetooth) ile iletişim sağlayabilirler.
Bununla birlikte, bir tümleşik iletişim sisteminin önemli bir parçası, birden fazla iletişim platformuna sezgisel olarak bir araya getirmek için mevcut donanım ve yazılımı entegre etme ve aynı anda kullanma yeteneğidir. Bu da size örneğin Outlook, e-posta arayüzünden doğrudan telefon görüşmeleri yapmanıza, ortak telefon rehberi oluşturmanıza, ulaşamadığınız kişiye sesli mesajınızı e-posta olarak gönderebilmenize olanak sağlar.
Bu yapılara, anlık mesajlaşma sistemleri de entegre edilebilir, böylece sesli iletişimin yanında yazılı iletişim ve sohbet seçenekleri de kazandırılmış olur. Masaüstü paylaşım özellikleri ile de yetenekler daha da geliştirilebilir (örneğin bir IT helpdesk çalışanı sorun yaşayan kişinin masaüstüne uzaktan bağlanıp sorununu hızlıca çözebilir).
Bir IP Santral Nasıl Çalışır?
IP telefon sistemlerinin bütününü anlamak için her bir bileşenin nasıl çalıştığını anlamak önemlidir. Her bir IP telefon en az bir IP telefon santraline kayıt olur. IP telefon santrali her telefonun adreslerini içeren bir liste tutar. Bu işlem için genel olarak SIP protokolü kullanılır ve telefonların santral üzerinde tanımlı bir SIP hesapları bulunur.
SIP Hesapları
SIP uçbirim cihaz hesapları (IP telefonlar, yazılım telefonları, ses ağ geçitleri), IP santralde dahililer ve kimlik bilgileri ile tanımlanır. Benzer şekilde, uçbirim cihazları da IP santralin IP adresi ve önceden yapılandırılmış SIP hesap bilgileri ile yapılandırılır. SIP uçbirim cihazı IP santrale kaydedildikten sonra telefon çağrıları yapmaya ve almaya başlayabilir.
Bir IP Telefonun Santrale Kayıt Olma Süreci
Bir kullanıcı bir arama yaptığında, santral aramanın aynı sistemde veya harici olarak bir telefona gidip gitmeyeceğini belirleyebilir. Dahili çağrılar SIP adresi ile algılanır ve LAN üzerinden doğrudan birbirine yönlendirilir. Harici çağrılar (PSTN), telefon servis sağlayıcısına VoIP ağ geçidi üzerinden veya bir SIP trunk yoluyla yönlendirilir.
Ses Kodekleri
IP telefonlardan gelen ses sinyalleri iletilmeden önce dijital formata dönüştürülmelidir. Bu işlem, bir kodek ile yapılır. Mevcutta bir sürü farklı kodek türü vardır ve bu hangi kodeği kullandığınız ses kalitesi ve kullanılan bant genişliği miktarına belirler. IP telefonlar genelde 1: 2 sıkıştırma ve 64Kbps bit hızında (23.2 Kbps lik IP header ile birlikte 87.2 Kbps) olan G.711 kodeğini kullanır. Bu kodek size bir analog telefon kadar bir ses kalitesi sunar. Bantgenişliğinin düşük olduğu yerlerde IP telefon görüşmeleri için daha az bant genişliğine sahip bir kodek kullanılmak istenebilir. Bu durumlar için en yaygın kullanılan kodek, yalnızca 8 Kbps bantgenişliği (23.2 Kbps lik IP Header ile birlikte 31.2 Kbps) kullanan ve kabul edilebilir bir ses kalitesi sağlayan G.729’dur. Bu kodek ile yapılan bir görüşmenin kalitesi cep telefonu ile yapılmış bir arama kalitesine benzer.
Kodek Bilgileri Tablosu
SIP Trunk
Son olarak, SIP trunklar dış dünyaya yapılan ve oradan gelen telefon çağrıları için kullanılır. Bu, tamamen IP tabanlı bir iletişim olup, telefon servis sağlayıcısına özel bir VPN ağından ya da Internet üzerinden erişilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, istenen eş zamanlı çağrı sayısını karşılayabilecek yeterli bant genişliğini sağlayabilmektir. Örneğin, bir SIP sağlayıcısına bağlanmak ve G.711 kodek kullanarak 24 adede kadar eş zamanlı çağrıyı desteklemek istiyorsak, hat kapasitesinin en az 87.2Kbps x 24 = 2092.8Kbps (veya 2.043Mbps) olması gerekir.
IP Telefon Sistemleri Nasıl Tasarruf Sağlayabilir?
Tasarrufu anlayabilmek için eski analog / dijital santraller ile IP telefon sistemleri arasındaki temel farkları anlamak önemlidir. IP telefon sistemleri mevcut ağ altyapısı üzerinde çalıştığı için telefonlar için ayrı bir kablolamaya ihtiyaç yoktur. Bu da kurulum maliyetlerinin önemli bir kısmını ortadan kaldırır. Dolayısı ile kurumların başlangıç yatırımları, geleneksel sistemlerinden çok daha az olabilir. Aynı şekilde kablolamanın tek olması işletme maliyetlerinde de bir azalma demektir. IP santrallerden her bir IP telefona kablo çekilmesi gerekmediği için kullanıcıların ofisler arasında yer değiştirmesi de kolaylaşacaktır. IP telefon veya bir kablosuz cihaz (ve bir softphone) ile kullanıcılar kendi dahili hatlarını istedikleri yere götürebilirler. IP santrallerin işlevselliğini daha da genişletmek için güncellenmesi, eski santrallere kıyasla çok daha fazla maliyet ve zaman tasarrufu sağlar. Çoğu durumda, yeni özellikler sadece bir yama yükleme meselesidir. Aynı zamanda IP telefon sistemlerinin ölçeklenmesi çok daha kolaydır. Geleneksel telefon sistemleri, telefonların bağlanabileceği belirli sayıda bağlantı noktasına sahiptir ve sınıra ulaştığınızda mevcut sistemi değiştirmek sizin için önemli miktarda paraya mal olacaktır. IP santrallerde ise genelde sunucu kaynaklarının arttırılması ile bu işlem çok daha ucuza halledilebilir. Geleneksel PSTN arayüzlerine kıyasla SIP trunk çözümü maliyet anlamında size tasarruf sağlayacaktır. Farklı operatörlerden farklı seviyelerde hizmetler alıp çağrılarınızı da en ucuz ücret tarifesine göre farklı SIP trunklara yönlendirirseniz. Bu sayede de (kullanıma bağlı olarak) yaklaşık %40 gibi bir tasarruf sağlayabilirsiniz. Ayrıca, SIP trunkta maksimum eş zamanlı çağrıların sayısının genişletilmesi, servis sağlayıcıdan talep edeceğiniz kanal artışının yanında ilave bant genişliği ile yapılabilecek kolay bir işlemdir. Geleneksel ISDN veya PSTN hatlarda kurumun ek hatları servis sağlayıcıdan talep etmesi ve yeni hatların fiziksel olarak kurulmasını sağlamak için birkaç haftaya kadar sürebilir. Bu doğrudan tasarruflara ek olarak, IP telefon sistemlerinin sunduğu gelişmiş özellikler ve sahip oldukları esneklik, kurum içi üretkenlikte büyük bir artışa neden olabilir. İş arkadaşlarınız ve müşterilerinizle verimli bir şekilde çalışabilme yeteneği, genellikle daha yüksek memnuniyet, daha fazla proje ve daha fazla kârla sonuçlanabilir.